Nguyên nhân của giảm tải điện (load shedding)

Giảm tải điện (hay còn gọi là sa thải phụ tải, cắt điện luân phiên) là hành động chủ động, có kiểm soát của đơn vị cung cấp điện nhằm tạm thời cắt giảm việc cung cấp điện tới một số khu vực nhất định. Đây là biện pháp cuối cùng nhưng cần thiết để bảo vệ sự ổn định của toàn bộ lưới điện quốc gia khi xảy ra tình trạng mất cân bằng nghiêm trọng giữa cung và cầu.

Hiểu một cách đơn giản, đây là tình huống “hy sinh một phần để cứu toàn bộ”, tránh khỏi nguy cơ sụp đổ toàn hệ thống (blackout) có thể gây mất điện trên diện rộng trong nhiều ngày, thậm chí nhiều tuần.

Phân biệt giảm tải điện và mất điện đột ngột (Blackout)

Nhiều người thường nhầm lẫn giữa hai khái niệm này, nhưng chúng hoàn toàn khác nhau:

• Giảm tải điện (Load Shedding): Là hành động có kế hoạch, có kiểm soát của nhà cung cấp điện. Việc cắt điện thường được thực hiện theo lịch trình, luân phiên giữa các khu vực để giảm thiểu ảnh hưởng.
• Mất điện đột ngột (Blackout): Là sự cố ngoài ý muốn, không kiểm soát được, thường xảy ra do tai nạn như đứt đường dây, hỏng hóc thiết bị, bão lũ…

I. Các nguyên nhân chính dẫn đến giảm tải điện

Nguyên nhân cốt lõi dẫn đến giảm tải là khi nhu cầu (tải) sử dụng điện vượt quá khả năng cung cấp (nguồn phát). Tình trạng mất cân bằng này có thể xuất phát từ nhiều yếu tố:

1. Nhu cầu sử dụng điện tăng đột biến

• Thời tiết khắc nghiệt: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Vào những ngày hè nắng nóng đỉnh điểm, nhu cầu sử dụng điều hòa, quạt điện tăng vọt. Tương tự, vào mùa đông rét đậm, nhu cầu sử dụng các thiết bị sưởi ấm cũng tăng cao.
• Sự kiện lớn: Các sự kiện thể thao, lễ hội tập trung đông người cũng làm tăng đột biến nhu cầu điện tại một khu vực.

2. Nguồn cung điện bị thiếu hụt

• Sự cố nhà máy điện: Một nhà máy điện lớn gặp sự cố kỹ thuật và phải ngừng hoạt động đột xuất sẽ làm giảm đáng kể tổng công suất phát của toàn hệ thống.
• Hạn hán, thiếu nước: Đối với các quốc gia phụ thuộc nhiều vào thủy điện như Việt Nam, tình trạng khô hạn kéo dài làm các hồ thủy điện cạn nước, không thể phát điện đủ công suất.
• Thiếu hụt nhiên liệu: Các nhà máy nhiệt điện có thể bị thiếu than hoặc khí để vận hành.

3. Sự cố trên lưới truyền tải

• Hư hỏng đường dây hoặc trạm biến áp: Đường dây cao thế hoặc trạm biến áp bị hư hỏng do tai nạn, thiên tai sẽ làm tắc nghẽn việc truyền tải điện từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ, gây ra thiếu điện cục bộ.

II. Giảm tải điện được thực hiện như thế nào?

Khi đối mặt với nguy cơ thiếu điện, đơn vị vận hành hệ thống điện sẽ thực hiện các bước sau:

1. Kêu gọi tiết kiệm điện tự nguyện: Phát đi thông báo, khuyến khích người dân và doanh nghiệp tự nguyện giảm bớt việc sử dụng các thiết bị không cần thiết.
2. Huy động các nguồn dự phòng: Tăng công suất các nhà máy điện, nhập khẩu điện từ các nước láng giềng (nếu có thể).
3. Cắt giảm phụ tải công nghiệp: Yêu cầu các khách hàng công nghiệp lớn (đã có thỏa thuận trước) giảm bớt sản xuất để giảm nhu cầu điện.
4. Thực hiện giảm tải (cắt điện luân phiên): Nếu các biện pháp trên không đủ, đây là bước cuối cùng phải thực hiện.
   • Các khu vực sẽ được chia thành nhiều nhóm.
   • Lịch cắt điện sẽ được lên kế hoạch và thông báo trước (trong trường hợp có thể dự báo được).
   • Việc cắt điện sẽ được thực hiện luân phiên giữa các nhóm để đảm bảo sự công bằng và giảm thiểu tác động đến đời sống người dân.
   • Các khu vực trọng yếu như bệnh viện, trung tâm chỉ huy an ninh, nhà máy nước… sẽ được ưu tiên không cắt điện.

III. Làm gì để góp phần hạn chế giảm tải điện?

Mỗi cá nhân và gia đình đều có thể đóng góp vào việc ổn định lưới điện bằng cách thực hành tiết kiệm điện, đặc biệt là vào các khung giờ cao điểm (thường từ 9:30-11:30 sáng và 17:00-20:00 tối):

• Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng.
• Đặt điều hòa ở nhiệt độ hợp lý (từ 26-27°C trở lên).
• Hạn chế sử dụng đồng thời các thiết bị công suất lớn như bếp từ, bình nóng lạnh, bàn ủi, máy giặt.

Giảm tải điện là một giải pháp cực chẳng đã nhưng cần thiết để duy trì an ninh năng lượng và phòng tránh các sự cố sụp đổ lưới điện trên diện rộng. Việc hiểu rõ nguyên nhân và chủ động thực hành tiết kiệm điện không chỉ giúp giảm chi phí cho gia đình mà còn góp phần quan trọng vào sự ổn định của cả hệ thống điện quốc gia.