Thế giới muốn “chuyển đổi” từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng xanh, nhưng thực tế khó khăn là: Nhiên liệu hóa thạch sẽ chưa thể sớm biến mất hay thậm chí giảm.
Tổng sản lượng năng lượng tái tạo (NLTT) sẵn có đang tăng lên là một thông tin tốt cho thế giới khi đang bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu. Nhưng mức tăng của NLTT vẫn thấp hơn mức tăng nhu cầu sử dụng năng lượng toàn cầu nói chung.
“Sự chuyển đổi” từ nhiên liệu hóa thạch sang NLTT có thể đến vào một ngày nào đó nhưng hiện tại, NLTT không theo kịp với sự gia tăng của nhu cầu năng lượng toàn cầu- vì vậy thế giới vẫn phải bổ sung thêm năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch.
“Thị trường điện toàn cầu đang tăng trưởng nhanh chóng sau đại dịch. Mặc dù đã có tất cả những bổ sung về công suất trong sản xuất NLTT, nhưng lượng điện năng do NLTT tạo ra vẫn không đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng này”, Matthew Boyle, Giám đốc phân tích điện năng toàn cầu và châu Á tại S&P Global Platts nói.
Nguồn cung NLTT toàn cầu tăng 35GW từ năm 2021 đến 2022, nhưng tăng trưởng nhu cầu điện toàn cầu sẽ tăng 100GW cùng thời kỳ, theo Boyle. Các quốc gia sẽ phải khai thác các nguồn nhiên liệu truyền thống là nhiên liệu hóa thạch để đáp ứng phần còn lại của nhu cầu.
Các dự báo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cũng đưa ra một câu chuyện tương tự. Theo IEA, nhu cầu điện toàn cầu sẽ phục hồi mạnh mẽ, tăng gần 5% trong năm 2021 và 4% vào năm 2022.
IEA cho biết lượng điện tạo ra từ NLTT cũng sẽ tăng – 8% trong năm nay và hơn 6% vào năm 2022. Tuy nhiên, họ cũng nói thêm: “Bất chấp những sự gia tăng nhanh chóng này, NLTT dự kiến chỉ có thể phục vụ khoảng 50% mức tăng trưởng dự kiến về nhu cầu toàn cầu vào năm 2021 và 2022.”
Thiếu hụt năng lượng tổng thể
Số tiền chi phí cho dầu và khí đốt đã giảm do giá cả sụt giảm vào năm 2020 và ngành công nghiệp phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong việc di chuyển khỏi nhiên liệu hóa thạch. Tổng chi tiêu vào năm 2021 là hơn 350 tỷ USD – “thấp hơn nhiều” mức của năm 2019, báo cáo Triển vọng Năng lượng Thế giới 2021 của IEA công bố.
IEA cho biết thêm: “Thế giới không đầu tư đủ để đáp ứng nhu cầu năng lượng trong tương lai… Chi tiêu liên quan đến chuyển đổi đang dần tăng lên, nhưng vẫn còn thiếu những gì cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về dịch vụ năng lượng một cách bền vững”.
Sự thiếu hụt đó sẽ chỉ tăng lên khi các nền kinh tế mở cửa trở lại và hoạt động đi lại trở lại, với nhu cầu đã tăng vọt lên mức trước đại dịch. IEA cho biết sự phục hồi nhanh chóng “nhưng không đồng đều” từ đại dịch đang làm căng thẳng thị trường năng lượng, làm tăng mạnh giá khí đốt tự nhiên, than và điện.
Hiện tại, các quốc gia đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng năng lượng lớn, khi tình trạng thiếu khí đốt ảnh hưởng đến châu Âu và tình trạng thiếu than gây áp lực lên Trung Quốc và Ấn Độ .
Điều đó nói rằng, chỉ vì các công ty năng lượng lớn có thể cắt giảm đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch không có nghĩa là lượng khí thải đó đã ngừng hoàn toàn.
Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh Chân trời xanh do Julianna Tatelbaum của CNBC chủ trì trong hội nghị khí hậu COP26 ở Glasgow, Scotland, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của BlackRock, Larry Fink bày tỏ lo lắng rằng các công ty kinh doanh dầu mỏ đang giảm lượng khí thải có thể báo cáo bằng cách chỉ bán cho các công ty tư nhân, kém minh bạch hơn các công ty lớn được giao dịch trên thị trường công khai.
Nhiên liệu hóa thạch làm dự phòng cần thiết
Một vấn đề với NLTT là bị ảnh hưởng bởi thời tiết.
Anthony Yuen, người đứng đầu chiến lược năng lượng tại Citi Research: “Bạn có thể xây dựng nhiều trang trại gió, hồ chứa thủy điện và các cơ sở sản xuất thủy điện, và bạn có thể có rất nhiều tấm pin mặt trời. “Vấn đề là: Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn không có đủ nước, gió hoặc năng lượng mặt trời?”.
Theo Boyle của S&P Global Platts, các nguồn NLTT có xu hướng cung cấp thấp hơn trong một số thời điểm trong năm – chẳng hạn như vào tháng 9, khi có ít năng lượng gió ở châu Âu và Trung Quốc.
Yuen cho biết các quốc gia cần phải suy nghĩ về các cách để đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng đáng tin cậy, và một “giải pháp cơ bản” sẽ là sử dụng nhiên liệu truyền thống để dự phòng khi NLTT không hoạt động.
“Một số người sẽ nói rằng bạn đang tiếp tục sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Nhưng điều gì sẽ xảy ra sau đó là sự đánh đổi giữa những người thực sự có đủ năng lượng hay không, điều đó có nghĩa là có lẽ việc hấp thụ khí thải carbon vẫn nên được đặt trên bàn cân cho đến khi hệ thống NLTT đủ tin cậy để bạn không còn cần đến nhiên liệu hóa thạch”.
Hấp thụ carbon đề cập đến công nghệ được thiết kế để hấp thụ CO2 từ các hoạt động phát thải cao như sản xuất điện hoặc các cơ sở công nghiệp sử dụng nhiên liệu hóa thạch hoặc sinh khối.
Ý nghĩa của NLTT đối với các mục tiêu khí hậu
Vào năm 2021, 750 tỷ USD sẽ được chi trên toàn cầu cho các công nghệ năng lượng sạch, nhưng con số đó “vẫn còn thấp hơn nhiều so với mức cần thiết cho các mục tiêu khí hậu, IEA cho biết.
Để đáp ứng nhu cầu năng lượng toàn cầu, cũng như nguyện vọng về khí hậu, các khoản đầu tư vào năng lượng sạch sẽ cần tăng từ khoảng 1,1 nghìn tỷ USD trong năm 2021 lên 3,4 nghìn tỷ USD mỗi năm từ nay cho đến năm 2030, IEA cho biết. Đầu tư này sẽ được dùng để cải tiến công nghệ, truyền tải điện và lưu trữ năng lượng và những thứ khác.
Mức chi tiêu như vậy sẽ cần phải tăng gấp đôi vào những năm 2020 để duy trì nhiệt độ ở mức “thấp hơn” mức tăng 2 độ C và họ sẽ cần tăng hơn gấp ba lần để giữ ở mức tăng 1,5 độ C.
Các nước theo Thỏa thuận Paris năm 2015 đã nhất trí hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở mức 1,5 độ C – ngưỡng mà các nhà khoa học cho rằng có thể ngăn chặn tác động tồi tệ nhất của hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Theo IEA, để thế giới đi đúng hướng về mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050 – một mục tiêu đặt ra trong Thỏa thuận Paris thì sẽ đòi hỏi đầu tư liên quan đến chuyển đổi năng lượng sạch phải tăng tốc từ mức hiện tại lên khoảng 4 nghìn tỷ USD mỗi năm vào năm 203. Điều đó sẽ đánh dấu mức tăng hơn ba lần so với mức đầu tư hiện tại.
Sự thiếu hụt kim loại
Liti, coban và niken là những kim loại thiết yếu để tạo ra NLTT, cũng như để sản xuất xe điện. Ngân hàng UBS trong một ước tính gần đây cho biết nhu cầu sẽ tăng gấp 11 lần đối với lithium, ba lần đối với coban và hai lần đối với niken trong thập kỷ tới.
“Tuy nhiên, không có đủ nguồn cung để đáp ứng dự báo nhu cầu này dựa trên kiến thức của chúng tôi về các dự án đã biết hiện nay,” ngân hàng cho biết. Theo ước tính của họ, thâm hụt nguồn cung sẽ xuất hiện đối với lithium vào năm 2024, coban vào năm 2023 và niken vào năm 2021.
UBS nói thêm rằng các hạn chế quyền lực hiện tại ở Trung Quốc sẽ làm cho những thiếu hụt đó trở nên rõ ràng: “Chuỗi cung ứng gần như hoàn toàn phụ thuộc vào Trung Quốc để cung cấp nguyên liệu thượng nguồn và việc mất điện trong thời gian dài có thể dẫn đến thiếu hụt,” ngân hàng cho biết trong một lưu ý vào tháng 10/2021.
