Tại sao cầu dao điện nhảy liên tục?

Cầu dao là một thiết vị được sử dụng để bảo vệ hệ thống điện khỏi các sự cố thường gặp như ngắn mạch, quá tải, lỗi nối đất, quá áp… nhờ đó mà các sự cố này không có khả năng gây hư hỏng cho các thiết bị điện. Cả cầu dao và cầu chì có chức năng tương tự, nhưng cầu dao có thể sử dụng rộng hơn và nó cũng có nhiều chủng loại hơn. Nhìn chung sự khác biệt lớn nhất giữa 2 loại này là cầu dao có thể sử dụng nhiều lần, cầu chì thì không.

Khi cầu dao nhảy (ngắt), nó báo hiệu rằng mạch điện đang bị các sự cố ở trên và cần khắc phục. Khi mạch được sửa lại và bạn đóng cầu dao, nếu nó không nhảy nữa thì mạch đã được sửa nhưng nó tiếp tục nhảy, thì mạch chưa được sửa chữa hoàn toàn (hoặc sửa không đúng).

Nguyên nhân cầu dao nhảy liên tục

Đầu tiên bạn cần hiểu rằng hiện nay có rất nhiều loài cầu dao khác nhau, ví dụ RCD, RCCB, RCB, MCB, ELCB… và mỗi loại sẽ có tác dụng bảo vệ khác nhau. Do đó nếu xác định được đó là loại cầu dao gì thì bạn sẽ dễ dàng xác định được nguyên nhân khiến nó bị nhảy. Ví dụ:

• MCB (Miniature circuit breaker) chống ngắn mạch và quá tải dòng điện tới 125A. Nếu loại này nhảy có nghĩa là dòng điện bị quá tải hoặc bị chập mạch. MCCB (Molded Case Circuit Breaker) tương tự như MCB nhưng có thể bảo vệ khi dòng điện lên tới 1.600A.
• RCD (Residual-current device), chẳng hạn như GFCI. Đây là loại cầu dao chống rò điện, nguyên nhân chính thường là lỗi nối đất từ các thiết bị điện như máy giặt, tủ lạnh, lò vi sóng… tức là các thiết bị này không được nối đất, có thể khiến người bị giật khi chạm vào vỏ thiết bị. Do đó nếu loại cầu dao này nhảy liên tục có nghĩa là mạch điện đang bị lỗi rò điện, rất nguy hiểm.

Ngoài các loại cầu dao phổ biến ở trên, hiện nay các thương hiệu lớn đã tích hợp nhiều tác dụng bảo vệ trong 1 cầu dao, ví dụ RCBO có thể bảo vệ ngắn mạch, quá tải lẫn rò điện nên việc tìm ra nguyên nhân sẽ mất nhiều thời gian hơn. Nhưng chung quy lại, khi một cầu dao nhảy liên tục, chắc chắn trong mạch điện đó đang xảy ra các lỗi sau:

1. Quá tải mạch điện

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của hiện tượng cầu dao bị ngắt. Việc nhận định có đúng là mạch đang bị quá tải hay không rất đơn giản: Cầu dao nhảy ==> bạn đóng lại để tiếp tục sử dụng các thiết bị điện ==> cầu dao tiếp tục nhảy khoảng 30s – 1 phút sau đó...

• Giải thích: Khi bạn sử dụng quá nhiều thiết bị điện trên cùng một đường dây, hoặc thiết bị có công suất quá lớn so với định mức tải của dây điện sẽ khiến do dây điện bị quá tải. Cầu dao sẽ cảm nhận được điều này và “nhảy” để bảo vệ dây.
• Khắc phục: Chỉ cần sử dụng ít thiết bị hơn cùng một lúc.

2. Ngắn mạch

Hay còn gọi là chập mạch, đoản mạch… Hiện tượng này là nguyên nhân phổ biến thứ hai sau quá tải điện. Hiện tượng chập mạch là khi dây pha và dây trung tính chạm vào nhau, tạo tia lửa điện và nguy cơ cháy nổ. Cầu dao sẽ cảm nhận được điều này và “nhảy” để ngắt điện.

• Nhận biết: Hiện tượng chập mạch sẽ làm dây bị nóng rất nhanh, cách điện và vỏ bọc của dây có thể bị cháy xém tạo mùi khét và khói đen. Nếu bạn cố ý đóng cầu dao lại thì nó sẽ ngay lập tức ngắt chỉ sau vài giây.
• Khắc phục: Cần kiểm tra ổ cắm, công tắc, hộp nối dây điện, thiết bị điện, đặc biệt chú ý đến mối nối dây với các thiết bị đầu cuối. Nếu không tìm thấy dây điện hở, lớp cách điện bị cháy hoặc ốc vít lỏng lẻo trong các thiết bị này thì phải ngắt thiết bị điện khỏi mạng điện và nên gọi thợ điện có chuyên môn để sửa chữa đường dây bên trong tường.

3. Lỗi nối đất

Sự cố nối đất thường liên quan tới việc rò rỉ điện xuống đất theo cách không an toàn, tức là không thông qua dây nối đất hoặc mạch điện không được nối với dây nối đất. Hiện tượng rò rỉ điện rất nguy hiểm vì nó có thể gây giật cho người tới gần, chạm vào vỏ thiết bị điện, hoặc đi chân trần vào khu vực rò điện.

Cơ chế phát hiện rò rỉ điện của cầu dao sẽ phức tạp hơn cơ chế phát hiện quá tải/ ngắn mạch, vì nó phải tính toán dòng điện rò rỉ (chênh lệch giữa dây pha và dây trung tính). Nhìn chung khi cầu dao nhảy liên tục mà không phải 2 nguyên nhân phía trên, bạn hãy nghĩ ngay tới lỗi này.

• Khắc phục tạm thời: Tạm thời ngắt điện, gọi thợ điện tới kiểm tra và sửa chữa nếu có.
• Khắc phục lâu dài: Nên sử dụng ổ cắm chống giật GFCI.

4. Quá áp

Quá áp là hiện tượng điện áp trong mạch vượt quá điện áp cho phép của các thiết bị điện, ví dụ điện áp dân dụng bình thường là 220V nhưng đột ngột tăng lên cao hơn 250V (là ngưỡng cực đại cho phép của mạch điện dân dụng), nguyên nhân có thể là sét đánh, harmonic, xung điện (impulse)… Quá áp này sẽ làm cho các thiết bị điện bị hhao mòn, hoạt động không đúng cách, nóng lên và thậm chí hỏng ngay tức thì.

• Cầu dao sẽ nhận biết được sự tăng lên quá mức của điện áp và cũng sẽ ngắt điện rất nhanh trong 1 phần ngàn giây tùy loại. Trong trường hợp nhảy mỗi khi bạn bật lại mà không phải 3 nguyên nhân trên, hãy nghĩ tới nguyên nhân này.
• Khắc phục: Tạm thời không sử dụng các thiết bị, rút phích cắm các thiết bị khỏi ổ cắm khi không dùng.

5. Cầu dao bị hỏng hoặc lắp đặt không đúng cách

Thiết bị gia dụng sẽ có tuổi thọ khoảng 10 – 20 năm và cầu dao điện cũng vậy. Nếu bạn đã sử dụng nó được một thời gian dài mà không thay đổi thì có thể nó đã xuống cấp, do đó bạn nên thay mới để đảm bảo an toàn nhất. Trong trường hợp này thì phải nhờ thợ điện có tay nghề cao kiểm tra.